Zwalczanie Terroryzmu - System Prawny ONZ

Terroryzm jako akt przemocy o charakterze polityczno – społecznym, ma istotny wpływ na bezpieczeństwo zarówno jednostek jak i narodów, a mylnie kojarzony jedynie z islamskimi fundamentalistami, nie jest zjawiskiem powstałym w ubiegłym wieku. Historia terroryzmu rozciąga się od Hassana Ben Sabaha po Osamę bin Ladena, a wśród terrorystów znajdziemy zarówno anarchistów i wszelkiej maści lewaków, skrajną prawicę włącznie z nazistami, ludzi walczących o ustanowienie własnego państwa czy protestującym przeciwko konkretnym zjawiskom.(1) Istotne jest w tym momencie również zdefiniowanie samego pojęcia. Otóż konwencja Ligi Narodów przyjęta w 1937 roku definiuje terroryzm jako: Wszystkie działanie przestępcze skierowane przeciwko państwom, których celem jest wytworzenie stanu terroru w umysłach ludzi, grup osób lub społeczeństwa . Współcześnie o terroryzmie można powiedzieć, że jest zjawiskiem niesłychanie złożonym i dynamicznym. Nie sposób ująć go w sztywne ramy trendów i tendencji. Nie zastyga w czasie, lecz podlega nieustannym, różnorodnym i chaotycznym często transformacjom.(2) Te dwa podobne, lecz poznawczo odmienne podejścia do zagadnienia ukazują jak zjawisko ewoluowało na przestrzeni niespełna stu lat. Terroryzm łączy kilka rodzajów dokonywanych zamachów. Wyróżnić możemy punktowe akty terroru politycznego, (jak zamach w Sarajewie w 1914 roku którego celem był ks. Franciszek Ferdynand, zabity przez Gawriłłę Principia, czy zamach na prezydenta II RP Gabriela Narutowicza dokonany w warszawskiej Zachęcie w 1922 przez Eligiusza Niewiadomskiego), zamachy dokonywane przez organizacje terrorystyczne o charakterze narodowym, w celu osiągnięcia celów politycznych (zamachy przeprowadzane na terenie Hiszpanii przez ETA w latach 1970-2010, zamachy przeprowadzane przez IRA i jej odłamy na terenie Republiki Irlandii i Irlandii Północnej), międzykulturowe skomplikowane zamachy terrorystyczne z użyciem środków transportu masowego (zamach przeprowadzony na samolot linii Pan-Am nad Lockerbie w 1988 roku, zamach na Word Trade Center z 11 września 2001 roku czy też zamach bombowy przeprowadzony w pociągach w węźle komunikacyjnym Madrytu w 2004 roku), do najnowocześniejszego rodzaju terroryzmu zaliczyć możemy działania terrorystyczne w przestrzeni cybernetycznej, tzw. cyberterroryzm (blokowanie stron rządowych Meksyku przez antyglobalistów z Chiapas - organizację EZLN (3), demonstracje i zakrawające momentami na e-terroryzm ataki grupy „Anonymous” w styczniu 2012 roku w odpowiedzi na groźbę wejścia w życie umowy ACTA).
Na przestrzeni ostatnich dwóch dekad mamy do czynienia z nasilającymi się działaniami ze strony organizacji i ugrupowań terrorystycznych. Większość obecnie prowadzonych konfliktów, państwa nie prowadzą już między sobą, lecz działania wojenne i wysiłek państw skierowany jest przeciwko podmiotom siejącym terror i zniszczenie. Swoiste przesunięcie osi powoduje że charakter prowadzonych wojen staje się asymetryczny aniżeli liniowy. Najlepszym, a zarazem najtragiczniejszym tego przykładem, jest trwajaca operacja w Islamskiej Republice Afganistanu, prowadzona przez USA oraz jej sojuszników. Oczywistym katalizatorem do prowadzonych przez amerykanów działań był zamach przeprowadzony przez Al-Kaidę 11 września 2001 roku na wieże WTC. Stojący za zamachem formalny Osama bin Laden zaatakował kapitalistyczną potęgę współczesnego świata, w imię prowadzonej świętej wojny, islamskiego dżihadu. Efekt był przewidywalny. Dziewięć dni po ataku prezydent USA George W. Bush wystąpił z ultimatum żądając od władz Afganistanu, na którego terenie ukrywał się bin Laden, wydania go, a także m.in. zlikwidowania obozów treningowych i udostępnienia ich dokumentacji dla przedstawicieli ONZ. Odrzucone ultimatum było początkiem przeprowadzonej na wielką skalę światowej wojny z terroryzmem, która rozpoczęła się w październiku 2001 roku i trwa do dziś. Do przeprowadzenia operacji niezbędna była akceptacja społeczności międzynarodowej. Pierwsza rezolucja ONZ nr 1386 , wydana na podstawie porozumienia z Bonn 5 grudnia 2001 roku, w sprawie odbudowy administracji rządowej w Afganistanie, została wydana 20 grudnia 2001 roku. Przyznawała ona mandat wojskom koalicji antyterrorystycznej na działania zbrojne w Afganistanie . Kolejne rezolucje wydawane w tej sprawie przedłużały obecność wojsk w tym państwie, rozszerzając mandat o działania poza stolicą – Kabulem, nakazując ścisłą współpracę wojsk z tworzącym się rządem Afgańskim.
ONZ jako wiodąca organizacja międzynarodowa, której zadaniem i celem nadrzędnym jest dbanie o ład i pokój na świecie, już od początku swojego istnienia kładła nacisk na walkę z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną. Na prawno-międzynarodowy dorobek ONZ w zakresie wielostronnych umów międzynarodowych składa się 13 Konwencji antyterrorystycznych. Konwencje te przyjmowane konsekwentnie do roku 1963, stanowią najważniejsze źródło prawa międzynarodowego w zakresie zwalczania terroryzmu.
Konwencje przyjmowane przez Organizację Narodów zjednoczonych dzieli się na pod względem obszarów ich oddziaływania. I tak:

1. Konwencje dotyczące przestępstw odnoszących się do lotnictwa cywilnego

• Konwencja w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnionych na pokładzie statków powietrznych podpisana w Tokio 14 września 1963 r.
• Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi podpisana w Hadze 16 grudnia 1970 r.
• Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego sporządzona w Montrealu 23 września 1971 r.
• Protokół o zwalczaniu bezprawnych czynów przemocy w portach lotniczych obsługujących międzynarodowe lotnictwo cywilne, sporządzony Montrealu 24 lutego 1988 r.

2. Konwencje dotyczące przestępstw związanych ze specjalnym statusem ofiary

• Konwencja o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej, w tym także przeciwko dyplomatom, sporządzona w Nowym Jorku 14 grudnia 1973 r.
• Międzynarodowa konwencja przeciwko braniu zakładników została przyjęta w Nowym Jorku 18 grudnia 1979 r.

3. Konwencje dotyczące przestępstw związanych ze zwalczaniem finansowania terroryzmu

• Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu finansowania terroryzmu, została podpisana w Nowym Jorku 9 grudnia 1999 r.

4. Konwencje dotyczące przestępstw związanych z materiałami niebezpiecznymi

• Międzynarodowa konwencja w sprawie zwalczania terrorystycznych ataków bombowych została przyjęta w Nowym Jorku, 15 grudnia 1997 r.
• Konwencja w sprawie znakowania plastycznych materiałów wybuchowych w celu ich wykrywania została podpisana w Montrealu 1 marca 1991 r.
• Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych została otwarta do podpisu 3 marca 1980 r.
• Międzynarodowa konwencja w sprawie zwalczania aktów terroryzmu jądrowego z 13 kwietnia 2005 r.

5. Konwencje dotyczące przestępstw związanych z bezpieczeństwem statków i platform

• Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej z 10 marca 1988 r.
• Protokół o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu platform stacjonarnych, położonych na szelfie kontynentalnym z 10 marca 1988 r.

8 września 2006 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Globalną Strategię Zwalczania Terroryzmu. Strategia - w formie rezolucji z załączonym Planem Działania - jest instrumentem wzmacniającym wysiłki w zwalczaniu terroryzmu na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym. Przyjmując Globalną Strategię Zwalczania Terroryzmu państwa członkowskie po raz pierwszy uzgodniły wspólne strategiczne i operacyjne podejście w walce z terroryzmem. Podstawą strategii jest jednoznaczne, bezwarunkowe i silne potępienie terroryzmu we wszelkich jego formach - stosowanego przez kogokolwiek, gdziekolwiek I z jakichkolwiek powodów. Strategia ustanawia konkretne środki, które mają być podejmowane w celu eliminowania przyczyn rozprzestrzeniania się terroryzmu oraz dla wzmacniania indywidualnej i wspólnej zdolności państw i Narodów zjednoczonych w zapobieganiu i zwalczaniu terroryzmu, chroniąc jednocześnie prawa człowieka i strzegąc rządów prawa. Nowe ważne inicjatywy zawarte w Globalnej Strategii Zwalczania Terroryzmu m.in.:
1. Poprawa spójności i skuteczności dostarczania pomocy technicznej w zwalczaniu terroryzmu tak, by wszystkie państwa mogły efektywnie odgrywać w niej swoją rolę.
2. Opracowanie innowacyjnych środków przeciwdziałania rosnącemu zagrożeniu użycia Internetu przez terrorystów.
3. Modernizacja systemów kontroli granicznej i celnej oraz poprawa bezpieczeństwa dokumentów podróży, by zapobiegać przemieszczaniu się terrorystów I przenoszeniu nielegalnych materiałów.
Poprzez przyjęcie strategii Zgromadzenie Ogólne jasno potwierdziło i wzmocniło swoją rolę w zwalczaniu terroryzmu. Wszystkie państwa członkowskie powinny niezwłocznie implementować strategię. W ten sposób zostanie zademonstrowana niezłomna determinacja społeczności międzynarodowej w walce z terroryzmem . Strategia przyjęta w samym środku „terrorystycznej burzy”, w dobie międzynarodowej walki z tym zjawiskiem na świecie, może stanowić dobry kierunek w celu jego przeciwdziałania. Przyjęcie „Globalnej strategii zwalczania terroryzmu” jest ważnym krokiem w kierunku scalenia działań podejmowanych dotychczas na różnych poziomach we wspólną platformę operacyjno-strategiczną.(…)W skali globalnej działania ONZ w zakresie zwalczania terroryzmu obejmują przede wszystkim tworzenie prawnych ram zwalczania terroryzmu. Według rekomendacji Kofi Annana podstawowymi warunkami skuteczności „Globalnej strategii zwalczania terroryzmu” są rządy prawa i przestrzeganie praw człowieka. Z tego powodu państwa nie powinny w żadnym przypadku stosować środków niezgodnych z prawem ani w stosunku do ludności ponoszącej konsekwencje terroryzmu, ani wobec samych terrorystów.(4)
Wydarzenia z początku maja ub. roku, tj. Operacja „Trident” i słynne już stwierdzenie po jej przeprowadzeniu – „Geronimo E-K.I.A.” (Enemy Killed In Action) (Osama bin Laden, wróg zabity podczas akcji), przy użyciu wyspecjalizowanej kontrterrorystycznej jednostki Navy Seals – Seal Team Six (5) dała społeczności międzynarodowej niewątpliwe wytchnienie i radość z tego sukcesu. Jednak należy zadać sobie pytanie, czy ten niebywały sukces wpłynie na spadek aktywności terrorystów, jak i samej Al-Kaidy? Wydarzenia z Oslo i wyspy Utoya, z lipca ub. roku wskazują bowiem że terroryzm ma wiele twarzy.

Przypisy

(1.)T. Aleksandrowicz, Nie tylko Al.-Kaida – Zamach w Oslo w lipcu 2011 r. na tle zagrożeń terrorystycznych w Europie s. 9 [w:] Zamach w Norwegii, K. Lidel (red.), Warszawa 2011
(2.)T. Aleksandrowicz, Nowy terroryzm, s. 1 [w:] Współczesne zagrożenia terroryzmem oraz metody działań antyterrorystycznych. J. Szafrański (red.) , Szczytno 2007
(3.)M. Gawrycki., Globalizacja w służbie antyglobalistów - "zapatyści" i rewolucja informacyjna [w:] I. Łęcka (red.) Społeczne skutki globalizacji – globalizacja a bezpieczeństwo i zdrowie publiczne, Warszawa 2006
(4.)R. Niedźwiecki, Współczesny terroryzm. Jakie strategie zwalczania? s. 55 [w:], Zeszyty Naukowe AON nr 4 (69) 2007
(5.)H. Wasdin, Snajper. Opowieść komandosa Seal Team Six, s.14, Kraków 2011

Funkcjonowanie procedury RENEGADE

Zrealizowany przez terrorystów z Al-Kaidy zamach na budynki Word Trade Center oraz Pentagon we wrześniu 2001 roku, wskazuje na dużą skuteczność ataków przeprowadzonych przy użyciu środków powietrznych. W odpowiedzi na ten bezprecedensowy zamach, który na stałe zmienił optykę toczonej „walki z terroryzmem”, należało również zmienić środki używane do przeciwdziałania podobnym zdarzeniom w przyszłości. Podczas 16 szczytu w Czeskiej Pradze, w listopadzie 2002 roku, przyjęto „Plan działań Partnerstwa przeciw terroryzmowi”. W tym planie zawarto i uszczegółowiono pojęcie statku powietrznego, który w wyniku działań osób trzecich został uprowadzony, i służy jako środek ataku terrorystycznego. Samolot który uznaje się za uprowadzony określa się mianem RENEGADE (ang. odstępca). Definiuje się trzy kategorie samolotów RENEGADE, w zależności od spełnianych przez nie kryteriów tj. podejrzany, prawdopodobny, potwierdzony. Oznaczenie danego samolotu symbolem RENEGADE odbywa się na trzy sposoby:

• Oznaczenie poprzez stanowisko dowodzenia systemu NATINADS (NATO Integral Air Defence System ang. Zintegrowany System Obrony Powietrznej NATO)
• Oznaczenie poprzez cywilną służbę kontroli obszaru samolotu który zachowuje się w sposób podejrzany
• Oznaczenie przez inne służby i organy które posiadają informacje o niezidentyfikowanym statku powietrznym (m.in. Policja, Straż Graniczna)

Oznaczenia w trzech kategoriach polega na zbadaniu i próbie przewidzenia intencji załogi statku powietrznego. Symbol RENEGADE nadawany w trzech kategoriach obejmuje:

• Suspected (ang. podejrzany) RENAGADE – Kategoria ta oznacza statek powietrzny o nieokreślonych intencjach lub uprowadzony spełniający określone kryteria, m.in. znaczne naruszenie ograniczeń i zakazów ruchu lotniczego określonych przepisami prawa; naruszenie przez pilota cywilnego statku powietrznego warunków zezwolenia ruchu lotniczego przekazanego na pokład przez organ ATC (kontrolera ruchu lotniczego), w szczególności nie stosowanie się załogi do bieżącego planu lotu; przekaz radiowy nie dotyczący procedur lotniczych (np.: mowa polityczna, hasła religijne)

• Probable (ang. prawdopodobny) RENEGADE – Kategoria ta oznacza statek powietrzny, nadal spełniający warunki określane przy symbolu podejrzany, a pozyskane przez koordynatorów informacje wskazują, że może być on użyty do działań sprzecznych z prawem lub do ataku terrorystycznego. dowódca (kapitan) statku powietrznego (pilot) wybrał kod w modzie 3/A: 7500 (bezprawna ingerencja - uprowadzony statek powietrzny); statek powietrzny został uprowadzony w sytuacji, gdy trwa seria uprowadzeń (porwań), zaś pozyskane informacje wskazują na prawdopodobieństwo użycia statku powietrznego do ataku terrorystycznego; statek powietrzny w dalszym ciągu nie wykonuje poleceń organów kontroli ruchu lotniczego lub poleceń przekazywanych na pokład przez inne uprawnione organy ATS lub służby wojskowe

• Confirmed (ang. potwierdzony) RENEGADE – Kategoria ta oznacza statek powietrzny, w stosunku do którego posiadane (pozyskane) informacje potwierdzają bez żadnych wątpliwości, że statek powietrzny ma być użyty jako narzędzie ataku terrorystycznego, a w szczególności: załoga statku powietrznego przekazała taka informację za pomocą sygnałów stosowanych w sytuacjach awaryjnych lub szczególnych; prowadzona korespondencja RTF wskazuje na zaistnienie na pokładzie statku powietrznego sytuacji typu RENEGADE; manewry i zachowanie się statku powietrznego w przestrzeni powietrznej dają podstawy (pewność) do zajęcia stanowiska, że uprowadzony statek powietrzny będzie użyty w celu wykonania ataku z powietrza na obiekty infrastruktury państwa.

Po oznaczeniu i sklasyfikowaniu samolotu podejmowane są dalsze ustalone proceduralnie czynności, włącznie z poderwaniem pary dyżurnej, których koordynatorem jest dyżurny operacyjny COP (Centrum Operacji Powietrznych).

Strategia Wojskowa Republiki Czeskiej. Opis.

Strategia wojskowa Republiki Czeskiej została przyjęta 23 lipca 2008 roku ukazuje polityczno-militarne dążenia naszych południowych sąsiadów. W dokumencie ukazana jest chronologia powstania strategii oraz to w jaki sposób dokument został wykonany. Jeśli zaś chodzi o stronę merytoryczną, możemy dowiedzieć się jaka jest rola NATO oraz Unii Europejskiej dla tworzenia bezpieczeństwa w Czechach. Wcześniejsza strategia obowiązywała od 2004 roku. W dokumencie określono jaki sposób będą rozwijały się Czeskie siły zbrojne. Za główny punkt ciężkości uznano przystosowanie wojska do możliwości uczestniczenia w misjach zagranicznych, ekspedycyjności oraz przy wsparciu administracji publicznej – reagowania na sytuacje i zdarzenia kryzysowe. Zwrócono uwagę na potrzebę dofinansowania armii, tak aby mogła być w pełni kompatybilna w działaniach podejmowanych przez NATO i UE. Strategia dzieli się na pięć rozdziałów: Wstęp, Strategia Obrony, Polityczno – wojskowe ambicje, Rozwój zdolności i zasady budowy sił zbrojnych, Zakończenie. Wstęp zawiera stwierdzenie określające miejsce strategii w procesie legislacyjnym dotyczącym bezpieczeństwa i obronności kraju. Stwierdza się, że Strategia wojskowa Czech jest zbiorem podstawowych zasad zapewnienia obrony państwa i rozbudowy sił zbrojnych. Strategia wojskowa jest punktem wyjścia do opracowania nawiązujących strategii i koncepcji w dziedzinie zapewnienia obrony oraz impulsem do przeprowadzenia ewentualnych zmian legislacyjnych. We wstępie strategii możemy znaleźć również wymienione główne zjawiska które zagrażają interesom Republiki Czeskiej. Możemy zaliczyć do nich: narastanie ekstremizmów, terroryzm, proliferację broni masowego rażenia i jej środków przenoszenia. Następnie wymienia się kryzysy regionalne, które mogą się przerodzić nawet w międzynarodowy konflikt zbrojny, wzrost potęgi ekonomicznej i militarnej niektórych państw, który może prowadzić do agresywnego forsowania ich interesów w polityce zagranicznej, włącznie z groźbą użycia siły militarnej. Do zagrożeń zalicza się ponadto: niestabilne środowisko wokół upadających państw, ograniczenie i celowe wstrzymanie dostaw surowców strategicznych, nadużycie informacji i technologii informatycznych, katastrofy ekologiczne i humanitarne. Analitycy czescy zakładają ze w przewidywalnym czasie obowiązywania strategii nie jest brany pod uwagę międzynarodowy konflikt konwencjonalny na terenie państw NATO i Unii Europejskiej. Jedną z możliwości przeciwdziałania wielu wymienionym zagrożeniom pozostaje ścisła współpraca z organizacjami regionalnymi oraz współpraca w ramach struktur NATO, Unii Europejskiej OBWE czy ONZ. Jeden z punktów strategii ukazuje czytelnikowi że w chwili obecnej obrona kolektywna jest największym gwarantem bezpieczeństwa, a także pozostaje najbardziej wiarygodnym zapewnieniem interesów Republiki Czeskiej. Strategia zawiera stwierdzenie, jakoby działania ,podejmowane przez organizacje wyspecjalizowane, wobec wszelkich „czynników zapalnych” jest sposobem zapewnienia bezpieczeństwa państwa. Dlatego też siły zbrojne Republiki Czeskiej powinny brać udział w militarnych działaniach „prewencyjnych” poza granicami kraju. Jest to w obecnym systemie militarnym jedyna rękojmia bezpieczeństwa i suwerenności narodu czeskiego. W rozdziale zatytułowanym Polityczno – wojskowe ambicje ukazano główne zadania oraz ramy i ograniczenia sił zbrojnych. Ustalono zasady używania sił zbrojnych w kraju a także poza jego granicami. W tym rozdziale dowiadujemy się że siły wojskowe Republiki Czeskiej będą brały udział w operacjach wojskowych poza granicami kraju, jedynie wtedy, gdy będzie to wynik szerszego wysiłku międzynarodowego. Mogą to być operacje zawiązywane zgodne z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych, lub tworzone ad hoc, w ramach koalicji międzynarodowej.