Zwalczanie Terroryzmu - System Prawny ONZ

Terroryzm jako akt przemocy o charakterze polityczno – społecznym, ma istotny wpływ na bezpieczeństwo zarówno jednostek jak i narodów, a mylnie kojarzony jedynie z islamskimi fundamentalistami, nie jest zjawiskiem powstałym w ubiegłym wieku. Historia terroryzmu rozciąga się od Hassana Ben Sabaha po Osamę bin Ladena, a wśród terrorystów znajdziemy zarówno anarchistów i wszelkiej maści lewaków, skrajną prawicę włącznie z nazistami, ludzi walczących o ustanowienie własnego państwa czy protestującym przeciwko konkretnym zjawiskom.(1) Istotne jest w tym momencie również zdefiniowanie samego pojęcia. Otóż konwencja Ligi Narodów przyjęta w 1937 roku definiuje terroryzm jako: Wszystkie działanie przestępcze skierowane przeciwko państwom, których celem jest wytworzenie stanu terroru w umysłach ludzi, grup osób lub społeczeństwa . Współcześnie o terroryzmie można powiedzieć, że jest zjawiskiem niesłychanie złożonym i dynamicznym. Nie sposób ująć go w sztywne ramy trendów i tendencji. Nie zastyga w czasie, lecz podlega nieustannym, różnorodnym i chaotycznym często transformacjom.(2) Te dwa podobne, lecz poznawczo odmienne podejścia do zagadnienia ukazują jak zjawisko ewoluowało na przestrzeni niespełna stu lat. Terroryzm łączy kilka rodzajów dokonywanych zamachów. Wyróżnić możemy punktowe akty terroru politycznego, (jak zamach w Sarajewie w 1914 roku którego celem był ks. Franciszek Ferdynand, zabity przez Gawriłłę Principia, czy zamach na prezydenta II RP Gabriela Narutowicza dokonany w warszawskiej Zachęcie w 1922 przez Eligiusza Niewiadomskiego), zamachy dokonywane przez organizacje terrorystyczne o charakterze narodowym, w celu osiągnięcia celów politycznych (zamachy przeprowadzane na terenie Hiszpanii przez ETA w latach 1970-2010, zamachy przeprowadzane przez IRA i jej odłamy na terenie Republiki Irlandii i Irlandii Północnej), międzykulturowe skomplikowane zamachy terrorystyczne z użyciem środków transportu masowego (zamach przeprowadzony na samolot linii Pan-Am nad Lockerbie w 1988 roku, zamach na Word Trade Center z 11 września 2001 roku czy też zamach bombowy przeprowadzony w pociągach w węźle komunikacyjnym Madrytu w 2004 roku), do najnowocześniejszego rodzaju terroryzmu zaliczyć możemy działania terrorystyczne w przestrzeni cybernetycznej, tzw. cyberterroryzm (blokowanie stron rządowych Meksyku przez antyglobalistów z Chiapas - organizację EZLN (3), demonstracje i zakrawające momentami na e-terroryzm ataki grupy „Anonymous” w styczniu 2012 roku w odpowiedzi na groźbę wejścia w życie umowy ACTA).
Na przestrzeni ostatnich dwóch dekad mamy do czynienia z nasilającymi się działaniami ze strony organizacji i ugrupowań terrorystycznych. Większość obecnie prowadzonych konfliktów, państwa nie prowadzą już między sobą, lecz działania wojenne i wysiłek państw skierowany jest przeciwko podmiotom siejącym terror i zniszczenie. Swoiste przesunięcie osi powoduje że charakter prowadzonych wojen staje się asymetryczny aniżeli liniowy. Najlepszym, a zarazem najtragiczniejszym tego przykładem, jest trwajaca operacja w Islamskiej Republice Afganistanu, prowadzona przez USA oraz jej sojuszników. Oczywistym katalizatorem do prowadzonych przez amerykanów działań był zamach przeprowadzony przez Al-Kaidę 11 września 2001 roku na wieże WTC. Stojący za zamachem formalny Osama bin Laden zaatakował kapitalistyczną potęgę współczesnego świata, w imię prowadzonej świętej wojny, islamskiego dżihadu. Efekt był przewidywalny. Dziewięć dni po ataku prezydent USA George W. Bush wystąpił z ultimatum żądając od władz Afganistanu, na którego terenie ukrywał się bin Laden, wydania go, a także m.in. zlikwidowania obozów treningowych i udostępnienia ich dokumentacji dla przedstawicieli ONZ. Odrzucone ultimatum było początkiem przeprowadzonej na wielką skalę światowej wojny z terroryzmem, która rozpoczęła się w październiku 2001 roku i trwa do dziś. Do przeprowadzenia operacji niezbędna była akceptacja społeczności międzynarodowej. Pierwsza rezolucja ONZ nr 1386 , wydana na podstawie porozumienia z Bonn 5 grudnia 2001 roku, w sprawie odbudowy administracji rządowej w Afganistanie, została wydana 20 grudnia 2001 roku. Przyznawała ona mandat wojskom koalicji antyterrorystycznej na działania zbrojne w Afganistanie . Kolejne rezolucje wydawane w tej sprawie przedłużały obecność wojsk w tym państwie, rozszerzając mandat o działania poza stolicą – Kabulem, nakazując ścisłą współpracę wojsk z tworzącym się rządem Afgańskim.
ONZ jako wiodąca organizacja międzynarodowa, której zadaniem i celem nadrzędnym jest dbanie o ład i pokój na świecie, już od początku swojego istnienia kładła nacisk na walkę z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną. Na prawno-międzynarodowy dorobek ONZ w zakresie wielostronnych umów międzynarodowych składa się 13 Konwencji antyterrorystycznych. Konwencje te przyjmowane konsekwentnie do roku 1963, stanowią najważniejsze źródło prawa międzynarodowego w zakresie zwalczania terroryzmu.
Konwencje przyjmowane przez Organizację Narodów zjednoczonych dzieli się na pod względem obszarów ich oddziaływania. I tak:

1. Konwencje dotyczące przestępstw odnoszących się do lotnictwa cywilnego

• Konwencja w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnionych na pokładzie statków powietrznych podpisana w Tokio 14 września 1963 r.
• Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi podpisana w Hadze 16 grudnia 1970 r.
• Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego sporządzona w Montrealu 23 września 1971 r.
• Protokół o zwalczaniu bezprawnych czynów przemocy w portach lotniczych obsługujących międzynarodowe lotnictwo cywilne, sporządzony Montrealu 24 lutego 1988 r.

2. Konwencje dotyczące przestępstw związanych ze specjalnym statusem ofiary

• Konwencja o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej, w tym także przeciwko dyplomatom, sporządzona w Nowym Jorku 14 grudnia 1973 r.
• Międzynarodowa konwencja przeciwko braniu zakładników została przyjęta w Nowym Jorku 18 grudnia 1979 r.

3. Konwencje dotyczące przestępstw związanych ze zwalczaniem finansowania terroryzmu

• Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu finansowania terroryzmu, została podpisana w Nowym Jorku 9 grudnia 1999 r.

4. Konwencje dotyczące przestępstw związanych z materiałami niebezpiecznymi

• Międzynarodowa konwencja w sprawie zwalczania terrorystycznych ataków bombowych została przyjęta w Nowym Jorku, 15 grudnia 1997 r.
• Konwencja w sprawie znakowania plastycznych materiałów wybuchowych w celu ich wykrywania została podpisana w Montrealu 1 marca 1991 r.
• Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych została otwarta do podpisu 3 marca 1980 r.
• Międzynarodowa konwencja w sprawie zwalczania aktów terroryzmu jądrowego z 13 kwietnia 2005 r.

5. Konwencje dotyczące przestępstw związanych z bezpieczeństwem statków i platform

• Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej z 10 marca 1988 r.
• Protokół o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu platform stacjonarnych, położonych na szelfie kontynentalnym z 10 marca 1988 r.

8 września 2006 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Globalną Strategię Zwalczania Terroryzmu. Strategia - w formie rezolucji z załączonym Planem Działania - jest instrumentem wzmacniającym wysiłki w zwalczaniu terroryzmu na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym. Przyjmując Globalną Strategię Zwalczania Terroryzmu państwa członkowskie po raz pierwszy uzgodniły wspólne strategiczne i operacyjne podejście w walce z terroryzmem. Podstawą strategii jest jednoznaczne, bezwarunkowe i silne potępienie terroryzmu we wszelkich jego formach - stosowanego przez kogokolwiek, gdziekolwiek I z jakichkolwiek powodów. Strategia ustanawia konkretne środki, które mają być podejmowane w celu eliminowania przyczyn rozprzestrzeniania się terroryzmu oraz dla wzmacniania indywidualnej i wspólnej zdolności państw i Narodów zjednoczonych w zapobieganiu i zwalczaniu terroryzmu, chroniąc jednocześnie prawa człowieka i strzegąc rządów prawa. Nowe ważne inicjatywy zawarte w Globalnej Strategii Zwalczania Terroryzmu m.in.:
1. Poprawa spójności i skuteczności dostarczania pomocy technicznej w zwalczaniu terroryzmu tak, by wszystkie państwa mogły efektywnie odgrywać w niej swoją rolę.
2. Opracowanie innowacyjnych środków przeciwdziałania rosnącemu zagrożeniu użycia Internetu przez terrorystów.
3. Modernizacja systemów kontroli granicznej i celnej oraz poprawa bezpieczeństwa dokumentów podróży, by zapobiegać przemieszczaniu się terrorystów I przenoszeniu nielegalnych materiałów.
Poprzez przyjęcie strategii Zgromadzenie Ogólne jasno potwierdziło i wzmocniło swoją rolę w zwalczaniu terroryzmu. Wszystkie państwa członkowskie powinny niezwłocznie implementować strategię. W ten sposób zostanie zademonstrowana niezłomna determinacja społeczności międzynarodowej w walce z terroryzmem . Strategia przyjęta w samym środku „terrorystycznej burzy”, w dobie międzynarodowej walki z tym zjawiskiem na świecie, może stanowić dobry kierunek w celu jego przeciwdziałania. Przyjęcie „Globalnej strategii zwalczania terroryzmu” jest ważnym krokiem w kierunku scalenia działań podejmowanych dotychczas na różnych poziomach we wspólną platformę operacyjno-strategiczną.(…)W skali globalnej działania ONZ w zakresie zwalczania terroryzmu obejmują przede wszystkim tworzenie prawnych ram zwalczania terroryzmu. Według rekomendacji Kofi Annana podstawowymi warunkami skuteczności „Globalnej strategii zwalczania terroryzmu” są rządy prawa i przestrzeganie praw człowieka. Z tego powodu państwa nie powinny w żadnym przypadku stosować środków niezgodnych z prawem ani w stosunku do ludności ponoszącej konsekwencje terroryzmu, ani wobec samych terrorystów.(4)
Wydarzenia z początku maja ub. roku, tj. Operacja „Trident” i słynne już stwierdzenie po jej przeprowadzeniu – „Geronimo E-K.I.A.” (Enemy Killed In Action) (Osama bin Laden, wróg zabity podczas akcji), przy użyciu wyspecjalizowanej kontrterrorystycznej jednostki Navy Seals – Seal Team Six (5) dała społeczności międzynarodowej niewątpliwe wytchnienie i radość z tego sukcesu. Jednak należy zadać sobie pytanie, czy ten niebywały sukces wpłynie na spadek aktywności terrorystów, jak i samej Al-Kaidy? Wydarzenia z Oslo i wyspy Utoya, z lipca ub. roku wskazują bowiem że terroryzm ma wiele twarzy.

Przypisy

(1.)T. Aleksandrowicz, Nie tylko Al.-Kaida – Zamach w Oslo w lipcu 2011 r. na tle zagrożeń terrorystycznych w Europie s. 9 [w:] Zamach w Norwegii, K. Lidel (red.), Warszawa 2011
(2.)T. Aleksandrowicz, Nowy terroryzm, s. 1 [w:] Współczesne zagrożenia terroryzmem oraz metody działań antyterrorystycznych. J. Szafrański (red.) , Szczytno 2007
(3.)M. Gawrycki., Globalizacja w służbie antyglobalistów - "zapatyści" i rewolucja informacyjna [w:] I. Łęcka (red.) Społeczne skutki globalizacji – globalizacja a bezpieczeństwo i zdrowie publiczne, Warszawa 2006
(4.)R. Niedźwiecki, Współczesny terroryzm. Jakie strategie zwalczania? s. 55 [w:], Zeszyty Naukowe AON nr 4 (69) 2007
(5.)H. Wasdin, Snajper. Opowieść komandosa Seal Team Six, s.14, Kraków 2011